سپتیک تانک
مهمترین مبحث در مورد سپتیک تانک قبل از هر چیزی دانستن نحوه عملکرد سپتیک تانک میباشد. یکی از قسمتهای پالایش و پاکسازی فاضلابها سپتیک تانک است. سپتیک تانک در واقع همان گند انبار است. سپتیک تانک در پروژههای عمرانی بیشترین استفاده را دارد.
در واقع سپتیک تانک مخزنی است برای نگهداری گندابهای خروجی از ساختمانها. این مخزن یا تانک به گونهای طراحی شده است که فاضلاب جامد را در خود نگهداری میکند. این فاضلاب جامد بر اثر فعالیت باکتری بی هوازی به پساب و گاز متان تبدیل میشود. خروجی نهایی وارد چاه جذبی میگردد. پیدایش سپتیک تانک کمک بزرگی به صنعت تصفیه فاضلاب نموده است. این مخزن فاضلابی وسیلهای است که در کشور مورد استفاده افراد زیادی قرار گرفته است. مهمترین کاربرد سپتیک تانک پاکسازی مقدماتی و تصفیه پیشرفته فاضلاب است.
سپتیک تانکها در تصفیه پیشرفته فاضلاب نقش مخزن ساز متعادل و ایستگاه پمپاژ و تصفیه مقدماتی نقش کاتالیزور تجزیه فاضلاب جامد را ایفا میکند. این دستگاه در واقع مانند یک تصفیه خانه یک واحدی عمل میکند. در این مخزن تصفیه مکانیکی و زیستی از طریق باکتریهای بیهوازی انجام میشود.
این تانک سرپوشیده معمولا از جنس فایبرگلاس ساخته میشود. فاضلاب وارد قسمت انبار سپتیک تانک میشود. پس از ورود فاضلاب به این مخزن و کاهش سرعت جزیان آن، مواد جامد و معلق در این بخش ته نشین شده و پساب بدست آمده از قسمت دیگر خارج میشود.
پسابی که از سپتیک تانک خارج میشود تقریبا با میزان آلودگی فاضلاب خارج شده از استخرهای ته نشینی اولین برابر است. تنها 30درصد از آلودگی فاضلاب به همراه پساب خارج میشود که در صورت درخواست میتوان از تکنیک RBC استفاده نمود و میزان آلودگی خروجی را به حداقل رساند. سپتیک تانکهای سنتی میتوانستند 30 درصد از آلودگی را کاهش دهند. که این آلودگیها پس از ته نشینی اولیه در مخزن به دست میآیند.
این میزان در مقایسه با سپتیک تانکهای جدید بسیار اندک است. در واقع فاضلاب در تانکهای سنتی تنها ته نشین میشود و نتیجه نهایی نمیتواند نتیجه مناسبی باشد. اگر پساب حاصل از تصفیه سپتیک تانک سنتی را درمحیط رها کنید موجب تخریب محیط زیست خواهد شد. برای افزایش کیفیت تصفیه بسیاری از شرکتهایی که در زمینه فروش و نصب سپتیک تانک فعالیت میکنند از سیستم RBC برای تصفیه و افزایش راندمان استفاده میکنند.
سیستم RBC در قسمت دوم دستگاه که یک سوم حجم کل را تشکیل میدهد، قرار میگیرد. پس از ورود فاضلاب به سپتیک تانک مواد جامد ته نشین میشوند. با فعالیتهای باکتریهای بی هوازی مواد ته نشین شده به صورت لجن در کف ظرف انباشته میشوند. تقریبا سالی یک بار این مواد ته نشین شده از کف مخزن تخلیه میشوند.
حجم سپتیک تانکها از 3 متر مکعب الی 126 مترمکعب در بازار عرضه میشود. در صورت نیاز، حجمهای بالاتر قابل سفارشی سازی هستند. اندازههای بزرگتر از این مقدار برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند. معمولا حجمهای بالاتر پس از تولید در کارخانه در مکان مورد استفاده مونتاژ میشوند. از این دستگاه برای کمپهای مختلفی استفاده میشود.
سپتیک در معنای واقعی به گندانباری گفته میشود که با تبدیل جامد به مایع، آن را به چاه جذبی انتقال میدهد. با تبدیل جامدات به مایع تمام پساب به راحتی جذب چاه جذبی میگردد. سپتیک تانک بیشترین کاربرد را در مصارف صنعتی یا مجتمعهای مسکونی دارد. این دستگاه در تصفیه فاضلاب بسیار موثر است. پساب خروجی تصفیه شده وارد تصفیه خانه مرکزی یا چاه جذبی میگردد. این دستگاه در زمره اولین اکتشافات بشر در زمینه تصفیه فاضلاب قرار دارد.
با افزایش جمعیت شهرنشینی و گسترش شهرها نیاز بود تا از مخازنی برای نگهداری فاضلاب استفاده شود. اما نیاز به تجهیزات و ابزاری بود که بتواند به راحتی در مناطق مسکونی نصب شده و موجب انتشار آلودگی و بوی نامطلوب در محیط نشود. شهرها با گسترش زمان در حال پیشرفت به صورت عمودی هستند. با افزایش جمعیت و زندگی شهرنشینی مجتمعهای مسکونی در تعداد طبقات زیاد ساخته شدند. که این شرایط نیاز به بالا بردن بهداشت محیط زیست جوامع را افزایش داد.
بسیاری از پروژههایی که امروزه به بهره برداری میرسند موظف به نصب سپتیک هستند در غیر این صورت اجازه اخذ پایان کار از شهرداری به آنها داده نمیشود. اداره محیط زیست نیز پیمانکار را جریمه خواهد کرد.
جنس بدنه سپتیک تانک میتواند از بتن، آجر، پلاستیک و یا سنگ ساخته شده باشد. این دستگاه برای جمع آوری و تصفیه فاضلاب منازل مسکونی، کارخانجات صنعتی و یا مکانهای اداری تجاری مورد استفاده قرار میگیرد. با ته نشینی و تصفیه مواد جامد توسط باکتریهای بی هوازی، میزان مواد آلاینده موجود در فاضلاب کاهش یافته و پساب نهایی وارد چاه جذبی میشود.
این مخزن از سادهترین و پرکاربردترین مخازن تصفیه فاضلاب بهداشتی – انسانی است. در سپتیک تانک از فرایندهای ته نشینی، شناورسازی و بیولوژیکی استفاده میشود. از جمله مکانهای کاربرد این مخازن در مجتمعهای مسکونی، اداری، تجاری، کارگاههای عمرانی، ساختمانی، هتل، رستوران، کارخانجات صنعتی، کارخانجات تولیدی و مجتمعهای تفریحی ورزشی میباشد.
این مخازن مهم و پرکاربرد در سال 1895 توسط فردی به نام کامرون در انگلستان ساخته شد. که برای تصفیه فاضلاب پارکها، مدارس و مناطق مسکونی استفاده شدند. قیمت مناسب و نصب آسان آنها موجب شده تا رفته رفته در کل دنیا فراگیر شده و مردم زیادی از آن استقبال کنند. معمولا در زیر زمین نصب میشوند که یا به صورت تک انباره یا دو انباره ساخته میشوند.
در مرحله اول با استفاده از لوله ورودی، فاضلاب وارد مخزن میشود. مخزن معمولا دارای دو قسمت است که فاضلاب پس از ورود وارد قسمت اول میگردد.
قسمت اول و دوم مخزن از طریق دیوار جداکننده از یکدیگر مجزا میشوند. بیشترین حجم مخزن به قسمت اول تخصیص مییابد. مواد و ذرات معلق پس از ورود به این قسمت به دلیل سنگینتر بودن ته نشین میشوند. روغن و چربی نیز که وزن کمتری دارند بر روی سطح آب شناور میشوند. با ته نشینی مواد در کف مخزن تودهای لجن و میکروارگانیسمها و باکتریها در آن تکثیر مییابد.
واکنشهای بیولوژیکی انجام شده توسط باکتریهای بی هوازی موجب میشود که حجم زیادی از لجن کاهش یافته و به گاز تبدیل گردد. گاز حاصل از تجزیه، متان است و از طریق لوله خروج بیوگاز از تانک سپتیک خارج میگردد.
پسابی که از قسمت اول بدست میآید پس از عبور از دیوار جداکننده وارد قسمت دوم تانک سپتیک میگردد. در نهایت پساب زلال تصفیه شده از مخزن از طریق لوله خروجی خارج میشود. لجن هر یک سال یا دوسال یکبار تخلیه میشود. بهتر است در هنگام تخلیه مقداری لجن در کف مخزن باقی بماند. این امر باعث میشود که هنگام تصفیه مجدد میکروارگانیسم و باکتری در محیط باشد و نیازی به راه اندازی مجدد بخش بیلوژیکی نباشد.
میزان تصفیه و عملکرد سپتیک تانک 30 الی 63 درصد است. یعنی این دستگاه تا 63 درصد از میزان آلودگی پساب فاضلاب را کاهش میدهد. در صورتی که دستگاه به درستی نصب شود و کار کند هنگام خروج پساب هیچگونه مواد جامدی خارج نمیشود. در صورتی که دستگاه به درستی کار نکند احنمال بسته شدن سوراخهای چاه فاضلاب وجود دارد. زیرا مواد جامد نیز در مایع وجود داشته و باعث گرفتگی سوراخهای چاه میشود. در محیط سپتیک اگر بخواهیم مواد را دسته بندی کنیم از سه لایه تشکیل شدهاند.
لایه اول مواد جامدی هستند که وزنشان در مقایسه با آب کمتر است. چربی و روغن از جمله این مواد هستند که در بالای مخزن قرار میگیرند.پساب شفافتر در لایه میانی قرار میگیرد.
لایه انتهایی نیز متعلق به مواد جامدی است که نسبت به لایه دیگر سنگینتر است. در این لجنها باکتریهای زیادی وجود دارد که به آنها بیهوازی میگویند و کارشان تجزیه کردن لجن و تبدیل آن به گاز متان است.
برای این دستگاه میبایست از ونت هدایت گاز بدبو استفاده کرد. تا گازهای ایجاد شده به بالاترین نقطه ساختمان منتقل شوند. اگر از ونت برای دستگاه استفاده نشود ممکن است تانک منفجر شود.
پساب بدست آمده برای آبیاری فضای سبز در سطح زمین مناسب نیست. برای آبیاری باید آب از طریق شبکه زهکشی در زیر زمین به ریشه درختان منتقل شود. این روش در بسیاری از کشورهای اروپایی استفاده میشود.
برای افزایش کارایی سپتیک تانک از ریختن هرگونه مواد شوینده آنتی باکتریال یا هرگونه مواد دیگری که سبب از بین رفتن باکتریهای بی هوازی میشوند باید جلوگیری کرد.
بر اساس نوع و جنس بدنه تانک طریقه نصب این مخازن متفاوت خواهد بود. اگر جنس بدنه سپتیک تانک پلاستیک باشد باید از PE دوجداره در بدنه استفاده کرد. تفاوت PE دوجداره و دو لایه در میزان بار و وزن خاکی است که تانک میتواند تحمل کند. سپتیک دو لایه نمیتواند وزن خاک که بر روی آن ریخته میشود را تحمل کند. در مقابل سپتیک دوجداره به راحتی میتواند وزن بار را تحمل کند.
برای نصب باید زیرسازیهای مورد نیاز انجام شود. به طور مثال باید قبل از نصب تانک بتن ریزی با ضخامت استاندارد انجام گیرد. تا هنگام نصب تانک، خاک دچار نشست نگردد. در غیر این صورت با نشست خاک تراز دستگاه بهم خورده و دستگاه به درستی کار نمیکند.
محلی که قرار است سپتیک تانک در آن قرار گیرد باید از هر طرف نیم متر بیشتر حفاری شود. اگر در اطراف مخزن خاک ریزش داشته باشد باید اندازه گودال بزرگتر باشد تا لوله خروجی از منبع به داخل سپتیک به راحتی سوار شود. آنچه در میزان مقاومت مکانیکی و وزن قابل توجه دستگاه مهم میباشد نوع موادی است که در ساخت سپتیک تانک مورد استفاده قرار گرفته است.
اگر این مواد نو و دست اول باشد مسلما مقاومت و میزان تحمل سپتیک بیشتر میشود. اگر رنگ بدنه مشکی براق باشد به معنای استفاده از کربن مشکی بوده و اگر کدر باشد به معنای استفاده از مواد درجه یک در ساختار تانک است.استفاده از مواد دست دوم و اضافه کردن کربن به ساختار تانک هزینه اولیه را کاهش میدهد اما در مقابل کیفیت نیز پایین میآید.
در صورتی که راههای زیادی برای کاهش هزینه تمام شده سپتیک وجود دارد. شرکتهایی که در زمینه فروش سپتیک فعالیت دارند میتوانند با آگاهی دادن به مشتری از لحاظ میزان مقاومت مورد نیاز سپتیک و مواد مورد استفاده در نصب هزینهها را کاهش دهند. سپتیک برای تصفیه فاضلاب مناطق مسکونی یا اداری و تجاری استفاده میشود. اگر از کیفیت مناسب برخوردار نباشد موجب گرفتگی سوراخهای چاه میشود. بنابراین در انتخاب سپتیک باکیفیت میبایست دقت لازم بعمل آید.
گسترش زندگی شهرنشینی و افزایش آپارتمانها موجب شده تا نیاز به تصفیه فاضلاب مناطق مسکونی، صنعتی، اداری، تجاری و … بیشتر شود. چاههای جذبی قادر نیست این حجم از فاضلاب را تصفیه و آن را به پساب مایع تبدیل کند. زیرا سرعت ورود فاضلاب زیاد است و واکنشهای شیمیایی به این سرعت انجام نمیشود.
سپتیک تانک به گونهای طراحی شده جامدات را از مایعات جدا کرده و در نهایت مایعی بدبو به عنوان خروجی از آن خارج میگردد. این مخزن تصفیه اولیه فاضلاب بهداشتی مناطق مسکونی، هتلها، رستورانها، مجتمعهای تجاری، اداری، صنعتی و … را انجام میدهد. ذرات جامد، چربیها و روغنهای موجود در فاضلاب ته نشین شده و مانع از پر شدن سریع چاه جذبی و گرفتگی لولههای خروجی خواهد شد. از دیگر کاربردهای سپتیک استفاده از آن به عنوان ایستگاه پمپاژ در سیستم تصفیه فاضلاب است.
امروزه پیمانکارانی که برای تصفیه فاضلاب خود از سپتیک استفاده کنند از طرف مراجع قانونی محیط زیست اخطار دریافت میکنند. عملکرد سپتیک تانک راهکاری موثر برای جلوگیری از آلودگی میکروبی آب چاه، خاک و محیط زیست است که از انتشار بوی نامطبوع فاضلاب در محیط نیز جلوگیری میکند. این مخزن روشی مقرون به صرفه برای تصفیه است که میزان بار آلودگی محیط ناشی از فاضلاب را به حداقل میرساند. هوابندی و آب بندی این مخزن کاملا مطابق با استانداردهای محیط زیست است. هوابندی صحیح آن از انتشار بو در محیط جلوگیری میکند و با آب بندی دقیق نیز از خوردگی بدنه مخزن در طول زمان ممانعت بعمل میآید.
۱-قسمت اول در این مخزنها سیستم ورودی فاضلاب است. سیستم ورودی از لولهای از جنس پلی اتیلن تک جداره یا دوجداره و بافل ورودی ساخته شده است. این سیستم به شکل سه راهی بوده و در بخش اول مخزن نصب میشود.
۲-فاضلاب پس از گذر از لوله ورودی وارد مخزنی میشود که بخش اول تانک سپتیک را تشکیل داده است. در این قسمت کل فاضلاب وارد شده و مواد جامد ته نشین شده و مواد روغنی که سبکتر هستند بر روی سطح مایع قرار میگیرد.
۳-بخش اول و دوم از طریق دیوار جداکننده از یکدیگر جدا میشوند. این دیواره از ورود چربی و مواد جامد و لجنها به بخش دوم تانک جلوگیری کرده و مایع زلال به آن وارد میشود.
۴-مخزن زلال سازی که حجم کمتری از تانک را اشغال میکند محل ورود مایع زلال شده است. مواد آلی در مخزن اولیه توسط باکتریهای بیهوازی تجزیه و به گاز متان تبدیل میشود. سپس مایع بدست آمده پس از عبور از دیوار بافل به این قسمت وارد میشود.
۵-گاز متان ناشی از تجزیه مواد آلی از طریق لوله خروجی بیو گاز از مخزن خارج میشود. اگر خروج گاز رخ ندهد احتمال انفجاز مخزن وجود دارد. نام دیگر لوله خروجی بیو گاز لوله ونت هوا است که معمولا قطری برابر ۶۳ میلی متر دارد.
۶-در نهایت لوله و سه راهی برای خروج پساب حاصل شده در مخزن تعبیه شده که قطر آن برابر لوله ورودی سپتیک تانک است.
۷-در قسمت خروجی مخزن سیفونی نصب گردیده و از خروج چربی و ورود آن به چاه جذبی جلوگیری میکند. سیفونی هم در قسمت ورودی قرار میگیرد تا از برگشت و انتشار بوی نامطبوع به محیط جلوگیری کند. زیرا در برخی ایام ممکن است فاضلاب ورودی نداشته باشد و بو برگشت پیدا میکند. که کار سیفون جلوگیری از برگشت بوی پساب است.
وظیفه و عملکرد سپتیک تانک در هر مکانی که فاضلاب خروجی آن دارای مقادیر BOD5 زیر ۲۵۰ است را گرفته و پس از ایجاد شرایط لازم و انجام واکنشهای شیمیایی پساب فاضلاب قبل از ورود به چاه جذبی به مایعی عاری از چربی و مواد جامد تبدیل میگردد.
دیوار بافل و جداکننده استفاده شده و ته نشینی مواد همگی از بسته شدن سوراخهای چاه جذبی جلوگیری میکند. همچنین این قابلیت از پخش شدن فاضلابهای میکروبی در محیط قبل از آنکه باکتریهای بیهوازی اقدامی روی آن انجام دهند جلوگیری میکند. این کار از ورود پساب آلوده به سفرههای زیر زمینی جلوگیری میکند.
بهترین کاربرد و استفاده سپتیک تانک کاهش بار آلودگی فاضلاب تا ۶۰ درصد است. اما در سپتیک تانک بوی نامطبوعی که دراثر فعالیت باکتریهای بیهوازی ایجاد میشود در محیط رها شده که حاوی گاز متان و دی اکسید سولفور است. همچنین بار میکروبی پساب نهایی از بین نمیرود.
اگر سطح آب زیرزمینی پایین باشد، میتوان چاه جذبی در فاضلاب نصب کرد. در این شرایط نباید نفوذپذیری زمین زیاد باشد تا پساب در زیر زمین پخش شود. برای این منظور از لوله سوراخ داری استفاده میکنند که در عمق ۴۵ تا ۹۰ سانتی متری زمین قرار دارد و پساب را در زیر زمین پخش میکند.
روش دوم وارد کردن پساب به فاضلاب شهری است. بسیاری از سپتیکها پس از اتمام فرآیند تصفیه پساب خروجی را به فاضلاب شهری هدایت میکنند.
از الیاف پلی استر و پلی رزین ساخته شده که زمان اجرای آن کم است. هزینه پایین، کیفیت بالا، وزن پایین، فضای اشغالی کم، عدم ایجاد جلبک و امکان ساخت مطابق با ابعاد مورد سفارش مشتری از ویژگی این تانکها است.
از بتن مسلح با سیمان تیپ ۵ ضد سولفات ساخته شده است. این مخزن به صورت استوانه بوده که از داخل و خارج ایزوله شده است. این دستگاه پیش ساخته پس از تولید در مکان مورد نظر نصب و راه اندازی میشود. فاصله مناسب برای نصب سپتیک تانک از ساختمان ۳ متر است و باید قبل از نصب زیرسازیهای لازم بعمل آید. اگر ماشین آلات سنگین از آن محل تردد میکنند باید با استفاده از فنس جداسازی انجام شود.
از دو انبار تشکیل شده است. انبار اول برای ته نشینی مواد جامد و انبار شدن لجنها و انبار دوم برای چربیگیری و کاهش BOD5 است. در واقع مواد جامد و چربیهای دیگری که از انبار اول عبور کردهاند در این انبار ته نشین میشوند.
لولههایی که در سپتیک استفاده میشوند باید به حالت T شکل بوده تا دچار گرفتگی نشوند. قطر لولهها نباید از ۴ اینچ کمتر باشد. کف سپتیکی که برای جمعیت کمتر از ۳۰ نفر ساخته میشود صاف است اما برای جمعیت بالاتر کف آن به صورت شیبدار ساخته میشود. عمق موثر برای این مخازن حداقل ۱۲۰ سانتی متر است.در این تانکها هیگونه عملیاتی از قبیل مخلوط کردن، گرم کردن و … انجام نمیشود. نباید هیچگونه آنزیمی برای افزایش سرعت عملیات به این تانکها افزوده گردد. سطح آزاد فاضلاب تا سقف نیز حدود ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر فاصله دارد.